Samenwerking waar je energie van krijgt – DEEL III/III

In het laatste artikel van dit drieluik vertelt Joshua van Middelkoop hoe participatie in de praktijk werkt en waarom aanvoelen zo ongelofelijk belangrijk is. Lees hier verder

Hoe realiseer je een zonnepark dat lokaal is ingebed? Ons antwoord: door bewoners zo goed mogelijk te laten participeren in de ontwikkeling ervan. Projectmanager Lylian Dwarkasing introduceerde in Deel I de participatiefilosofie van Novar. In Deel II deelt landschapsontwerper Anne-Mette Andersen de nieuwste inzichten over participatie. En in deze slotaflevering vertelt projectleider Joshua van Middelkoop over de praktijk van participatie. ‘Het is een kwestie van aanvoelen. Hoe warm of koud is het water?’

‘Het zonnepark Molenwaard in Hoogezand is in 2016 een van mijn eerste projecten geweest. Belangrijke vraag was hoe we de omwonenden gingen betrekken, want het zonnepark van 35 hectare zou aan bijna alle kanten worden omsloten door huizen. Het gaat om zo’n 250 huishoudens. We hebben besloten eerst een ruime kring van omwonenden te informeren, 750 huishoudens om het plangebied heen, zodat we niemand zouden overslaan. Daarbij vonden we het belangrijk om het versturen van de brief goed te timen. We wilden dat deze op dezelfde dag bij de omwonenden op de mat lag als de dag waarop de gemeenteraad over het planvoornemen werd geïnformeerd. Om zo iedereen gelijktijdig te informeren.’

Niet in beton gegoten

‘Op de eerste bewonersavond zijn ongeveer 150 mensen gekomen, de grootste opkomst tot dan toe. Dat was alleen maar goed. Mensen konden rondlopen door de ruimte, waar op allerlei plekken borden stonden met informatie over het plan. We hebben in de brief letterlijk geschreven: “ons plan voor het zonnepark is niet in beton gegoten”. Daarom was er bijvoorbeeld geen centrale microfoon. Ik heb het gevoel dat dit toen goed is overgekomen. De aanwezigen keken rustig rond en konden vragen stellen, er ontstonden geen verhitte discussies.’

Overwegend positief

‘De stemming was overwegend positief. Je hebt bij elk project natuurlijk mensen die een plan niet zien zitten. Maar hier was de teneur overwegend: we snappen dat er wat moet gebeuren in de wereld. Wat heeft geholpen was dat het zonnepark voor de meeste mensen niet vóór hun huis zou komen, maar erachter. De locatie ligt aan de spoorlijn en was ooit bedoeld voor woningbouw maar lag nu al tijden braak. De bouw was nooit doorgegaan omdat Hoogezand destijds in een krimpregio lag. Veel bewoners zagen de voordelen van het zonnepark wel in: nu zou de ruimte tenminste worden benut. En een zonnepark als buur geeft in ieder geval geen overlast of hinder in de vorm van geluid, stof, geur of beweging.’

Denktankbijeenkomsten

‘Daarna zijn er denktankbijeenkomsten geweest voor de bewoners. Het bleek dat er wel wat verschil is in wensen. De mensen die aan de zuidrand wonen, wilden een buffer tussen hun huizen en het zonnepark. Aan de westrand geloofden de meeste mensen het wel. De oostrand was het pittigst, met deze omwonenden hebben we behoorlijk gediscussieerd over de beste oplossing. In vier denktank-sessies kwamen we gezamenlijk op drie mogelijke ontwerpen per rand. En uiteindelijk kozen alle omwonenden hetzelfde ontwerp. Met eerst een waterstrook, dan een natuurlijke oever met een onderhoudsstrook, en verderop een grondwal met wintergroene inheemse beplanting. Vanuit de achtertuin zouden de bewoners dan gaan uitkijken op groen. Daar hebben de mensen mee ingestemd. Aan een wandelpad of uitkijktoren hadden bewoners geen behoefte.’

Het gesprek blijven voeren

‘Je onthoudt vaak de lastigste gesprekken, zo was één man behoorlijk fel. Ik ben het gesprek blijven voeren. Hij was ontdaan dat zijn uitzicht verstoord zou worden. Het feit dat hij zijn mening kon geven, heeft geholpen. Er is dankzij het participatieproces geen enkele zienswijze ingediend. Wat ook heel goed heeft gewerkt: ik heb een uitgebreid verslag gemaakt van het participatietraject en dat was onderdeel van de vergunning. Daardoor stond zwart op wit wat de participatie had opgeleverd aan meerwaarde voor de omgeving.’

Zorgvuldig proces

‘Bij een ander zonnepark in Hoogezand, van een collega-ontwikkelaar, kwam het tot een procedure bij de Raad van State. Intussen konden wij zonder zienswijzen en juridische procedures beginnen met bouwen. Terwijl het bij ons project om veel meer omwonenden ging. Ik heb veel tijd gestoken in bellen, mailen en langsgaan bij mensen. We hebben zelfs een slotavond georganiseerd, waarbij we hebben gepresenteerd wat uiteindelijk is afgesproken.

Dat alles heeft een zorgvuldig proces opgeleverd. Zo’n gedegen participatietraject is belangrijk om eventueel de vergunning te krijgen. Uiteindelijk kreeg ik van de gemeente de vraag wanneer we die vergunning nu zouden indienen. Aan de achterkant hebben we veel tijd bespaard. Ontwikkelaars die minder energie steken in participatie, moeten veel meer tijd besteden om vergunningen onherroepelijk te krijgen.’

Kans geven

‘Ik heb echt de tijd genomen om naar mensen te luisteren. Mensen de kans gegeven om zorgen of meningen te uiten. Het is een kwetsbaar proces. We hebben met die eerste brief heel voorzichtig het gesprek geopend. Met zoveel omwonenden moet dat. Dat is echt een kwestie van aanvoelen, hoe warm of koud is het water? Ik heb veel moeite gedaan om met mensen in contact te komen. Later kreeg ik van hen de vraag wanneer het zonnepark af zou zijn. Mensen willen weten welke stappen er worden gezet – dat moet je vertellen, ook als het niet spannend is of als er een tijdje geen relevante ontwikkelingen zijn. Dat hoort erbij in een perfect participatie-project. Er ontstond eigenlijk best veel interesse, merkte ik. Een oudere dame uit Hoogezand wierp zich op als ambassadeur van het zonnepark, die wilde het zo graag. Een meneer werd heel enthousiast over de diversiteit die het plan zou opleveren. Hij tekende helemaal uit welke plantjes hij voor zich zag. Dat vond ik heel mooi: mensen kwamen zelf met ideeën voor de energietransitie, landschappelijke inpassing en biodiversiteit.’