Omgaan met de grenzen van het elektriciteitsnet
Vandaag de dag duurzame energieprojecten aansluiten op het elektriciteitsnet is het voor ontwikkelaars van duurzame energieprojecten niet langer een kwestie van een aansluiting aanvragen en wachten op groen licht van de netbeheerder. Creatief omgaan met de ruimte op het elektriciteitsnet is de enige manier om verder te kunnen met de energietransitie. Bij Novar, een Groningse ontwikkelaar van groene energiesystemen, weten ze hoe dat moet. Ten behoeve van hun projecten leggen ze onder meer gesloten distributiesystemen (GDS’en) aan en gebruiken elektrolysers om stroom om te zetten in waterstof. Allemaal oplossingen om de impact van de projecten op het elektriciteitsnet te helpen te minimaliseren. Wannes Devillé, senior grid- en technology adviseur is bij Novar het brein achter deze innovaties.
Zoeken naar netcapaciteit
Toen Devillé vijf jaar geleden bij Novar aan de slag ging, was het aanvragen van een netaansluiting nog belegd bij de projectmanagers. Door de jaren heen is de focus van zijn werk steeds meer gaan liggen op het omgaan met beperkte netcapaciteit. ‘In het begin zagen we dat de doorlooptijden van aanvragen opliepen. Toen stonden we voor de uitdaging om hiermee te leren omgaan.’ De ontwikkeling van zonne-energie projecten moet toekomstbestendig zijn en daarom proberen ze bij Novar te voorspellen hoe de situatie er over een aantal jaar uitziet. ‘De ontwikkeling van een zonnepark duurt meerdere jaren. Ik moet nu al weten of er over een aantal jaar op het elektriciteitsnet ruimte is om stroom te leveren vanuit de projecten die we ontwikkelen.’ Hiervoor heeft Devillé een handig overzicht ontwikkeld. ‘Ik heb een kaart gemaakt waarop alle stations zijn aangegeven van alle netbeheerders. Op die kaart staat ook wat de capaciteit is van het elektriciteitsnet op die locatie en hoe deze zich ontwikkelt.’ De volgende stap is het afwegen van alle opties voor het aansluiten van het project op het net. ‘Het liefst start je met meerdere opties, zodat als er iets verandert, je nog een back-up plan hebt.’ Die diversiteit in mogelijkheden ziet Devillé als een interessante uitdaging. ‘Vroeger vroeg je en aansluiting aan en tegenwoordig ontwikkelen we onze eigen GDS’en.
Vloeivelden Hollandia als test
De eerste keer dat Novar aansloot op een GDS was bij zonnepark Vloeivelden Hollandia. Dit park werd in 2021 geopend. ‘Hier hebben we veel kunnen leren over wat er komt kijken bij het aansluiten op een GDS. Over de technische, maar ook de financiële benodigdheden. Het heeft zo’n 2,5 jaar geduurd voordat we alle contracten rond hadden, maar ervaring opdoen met het aansluiten stond hier voorop.’ Novar is voornemens om ook een elektrolyser aan dit project toe te voegen om de stroom die uiteindelijk niet het elektriciteitsnet op kan om te zetten in waterstof. ‘Dit moet 300 ton waterstof per jaar gaan opleveren. Op dit moment zijn de vergunningen binnen en hebben we te horen gekregen dat we subsidie van de overheid gaan ontvangen om de financiering rond te krijgen. Dat is mooi, want door de directe levering van het zonneveld aan de elektrolyser kunnen we op zonnige dagen, waarop het zonnepark eigenlijk te veel stroom opwekt, de impact van het project op het stroomnet nog verder verminderen.’
Steeds een stapje verder
Na de ontwikkeling van het GDS bij zonnepark Vloeivelden Hollandia heeft Novar zijn ervaring meegenomen naar andere projecten en ook de zonnecarport in Biddinghuizen en zonnepark Dorhout Mees aangesloten op een GDS. Devillé opent op zijn laptop het systeem waarop realtime te zien is hoe het zonnepark, de zonnecarport, twee batterijen en meerdere windparken met elkaar de toevoer naar het netwerk van de landelijke netbeheerder in balans houden. Het is een winderige dag en de regen tikt tegen de ruiten. Dat zie je direct terug in de opwekcijfers. De windmolens draaien op volle toeren, terwijl de aangesloten zonnestroomprojecten veel minder opwekken.
Binnenkort gaan in de Eekerpolder ook de eerste schop de grond in voor het grootste GDS dat Novar tot nu toe heeft ontwikkeld. Devillé: ‘Samen met twee andere projectontwikkelaars zijn we zo’n vier jaar geleden van start gegaan met onderzoeken hoe we dit kunnen inrichten. Op dit moment worden er gesprekken gevoerd met andere partijen die hun project ook willen aansluiten. Dat zou betekenen dat dankzij ons GDS meerdere projecten kunnen worden gerealiseerd. De vergunningen zijn allemaal binnen, we zijn klaar om te gaan bouwen.’
‘De energietransitie kan niet wachten tot het elektriciteitsnet is uitgebreid.’
Meer pijn voordat het beter wordt
Devillé verwacht de komende jaren nog geen oplossing voor de huidige netproblematiek. ‘Ik denk dat het eerst nog meer pijn zal doen voordat het minder wordt.’ Dit betekent dat Novar de komende jaren zal blijven innoveren en zal blijven zoeken naar mogelijkheden om projecten toch doorgang te laten vinden. ‘De energietransitie kan niet wachten tot het elektriciteitsnet is uitgebreid. De vraag naar duurzame energie blijft toenemen en dus moet het aanbod meegroeien’, zegt Devillé. Ook als het elektriciteitsnet zijn technische grenzen heeft bereikt, blijft het mogelijk om duurzame energieprojecten te ontwikkelen. ‘Met direct omzetten van stroom in waterstof kun je duurzame energie blijven produceren. Dat is nu nog niet makkelijk, omdat het simpelweg nog niet rendabel is. Hoe dat zich gaat ontwikkelen, houden we natuurlijk in de gaten. Dat maakt dit werk zo interessant: je moet blijven zoeken naar oplossingen voor de problemen van morgen.’
Wat is een GDS?
Een gesloten distributiesysteem (GDS) is en netwerk dat eigendom is van één of meerdere bedrijven. Het wordt niet beheerd en onderhouden door een netbeheerder. Hiervoor moet de ACM een ontheffing hebben gegeven. Een GDS is wel aangesloten op heet landelijke netwerk en kan daarop dus invoeden of afnemen, als daarvoor ruimte is. Als het GDS ook en smart grid is, dan kunnen alle aangesloten projecten slim op elkaar afgesteld worden. Als er bijvoorbeeld niet voldoende ruimte is om terug te leveren aan het landelijke netwerk, dan kunnen de batterijen die op het GDS zijn aangesloten de overtollige stroom opslaan. Ze kunnn die stroom dan weer terugleveren aan het landelijke netwerk als er veel vraag is en weinig opwek vanuit de andere aangesloten projecten. Met en smart grid maak j dus optimaal gebruik van de ruimte op het elektriciteitsnet.
Dit artikel is geschreven door Marinthe Bos en verscheen eerder in het PONT vakblad Energie en Duurzaamheid.