Nederlands elektriciteitsnet is overvol – DEEL II/III
In deel II van dit drieluik vertellen Wannes Devillé (Novar), Barbara Huneman en Mark Mijnen (Avebe) over hun samenwerking en hun innovatieve oplossingen voor het overvolle elektriciteitsnet van Nederland. Wat zijn de uitdagingen, de problemen maar vooral de oplossingen die zij tegenkwamen? En hoe nu verder? Lees hier het artikel.
Novar’s Zonnepark Vloeivelden Hollandia in Nieuw-Buinen is voor zijn netaansluiting aangesloten op het Gesloten Distributie Systeem (GDS) van de productielocatie van Royal Avebe in Gasselternijveen, waar o.a. aardappelzetmeel en -eiwit wordt gemaakt. Hoofdreden voor deze innovatieve oplossing is het gebrek aan beschikbare capaciteit op de omliggende netstations. “We hebben zeker niet de makkelijkste weg gekozen”, vertelt Barbara Huneman, directeur Energy & Public Affairs bij Avebe. “Maar uiteindelijk is dit echt een win-win situatie voor alle partijen.”
Wethouder Freek Buijtelaar van de gemeente Borger-Odoorn, legde vorig jaar samen met gedeputeerde Tjisse Stelpstra van de provincie Drenthe het eerste zonnepaneel op het zonnepark. Met 290.000 panelen is dit momenteel het grootste operationele zonnepark van Nederland (114 MW). Sinds december wordt er jaarlijks stroom geleverd aan zo’n 30.000 huishoudens.
“Bij dit soort samenwerkingen gaat het erom dat je de juiste mensen bij elkaar zet en dat je samen de juiste energie en de juiste chemie hebt”, meent Barbara. “Alleen dan kun je dit soort projecten realiseren. Ik denk dat het in dit geval heel goed is gelukt.” Het 100 hectare grote project heeft voor een groot gedeelte een volledige dubbelfunctie. De percelen die momenteel zijn ingericht als zonnepark, worden tevens door Avebe gebruikt voor de tijdelijke opslag van het afvalwater afkomstig van de aardappelmeelfabriek, oftewel vloeivelden. “Deze waterzuivering is heel belangrijk voor onze fabrieken in Gasselternijveen”, reageert Mark Mijnen, Specialist Energy & Portfolio bij Avebe. “We hebben soms grote hoeveelheden afvalwater die we niet altijd in één keer kwijt kunnen via onze waterzuiveringsinstallatie, dus daar gebruiken we dan tijdelijk de waterbassins voor.”
Dubbel grondgebruik
Novar en Avebe hebben de plannen voor het dubbel grondgebruik samen bedacht. “Wij zijn vanwege het dubbele grondgebruik gaan bouwen op 2,5 meter hoogte, vertelt Wannes Deville, Sr. Grid Specialist bij Novar enthousiast. “Je kunt je voorstellen dat er dus gigantische palen de grond in zijn gegaan. We hebben het echter zo gebouwd dat de omgeving er niets van ziet, omdat het park verscholen blijft achter de al aanwezige dijk van de bassins. Er zijn dan ook nul zienswijzen ingediend door omwonenden en dat is uniek.”
Avebe heeft een strategie geënt op toegevoegde waarde en duurzaamheid. “We nemen onze verantwoordelijkheid op het gebied van duurzaamheid”, vervolgt Barbara haar verhaal, “wij zijn een bioraffinage industrie; het verwerken van aardappelen tot zetmeel en eiwit is een erg energie-intensieve aangelegenheid. De energietransitie is voor ons heel belangrijk. Naast energiebesparing kiezen we ook voor elektrificatie (minder aardgas gebruiken en meer elektriciteit voor productieprocessen). Om die reden hebben we een tijd geleden besloten op al onze eigen terreinen of daken zon-PV mogelijk te maken. Vervolgens zijn we zelf op zoek gegaan waar dat zou kunnen.”
Dubbel capaciteitsgebruik
De samenwerking met Novar is er niet alleen vanwege de bouw van het zonnepark op de vloeivelden van Avebe. “Wij zijn nu ook fysiek aangesloten op hun Gesloten Distributie Systeem”, meldt Wannes. “Avebe heeft een GDS-ontheffing moeten aanvragen bij de ACM voor het beheren van hun eigen elektriciteitsnet, waarop nu dus ook andere partijen zijn aangesloten. Op datzelfde net was al hun Warmtekrachtcentrale (WKC) aangesloten die naast de benodigde warmte (hogedruk stoom), ook stroom produceert voor de fabrieken van Avebe. Die stroom moet af en toe het openbare elektriciteitsnet op kunnen, want ze gebruiken het niet altijd allemaal zelf.”
Mark: “We zijn op een gegeven moment gaan kijken naar een nieuwe netaansluiting, en toen volgde ook een stuk verduurzaming. We wilden namelijk minder gas gaan gebruiken, maar dan heb je meer elektriciteit nodig. Dat betekent dat we grotere kabels moesten hebben om meer stroom naar onze locatie te kunnen transporteren. Een kabel kan echter twee richtingen op worden gebruikt. En zo ontstond het idee om die kabels samen – en dus efficiënter – met het Novar-project te gaan gebruiken tot 100% capaciteit.”
Er wordt al veel over dit soort combinaties gesproken, maar het is nog maar zelden op deze schaal uitgevoerd, reageert Wannes. “Met deze oplossing wordt ‘dubbel’ gebruik gemaakt van dezelfde capaciteit. Dat is dus mogelijk zeer aantrekkelijk voor zware industrieën. Het gebeurt met een zogenaamd “non-firm agreement”. In de toekomst wordt dat een hot-topic. Er wordt onderzoek gedaan naar hoe men dit kan toepassen op het reguliere net, maar wij passen dit nu al toe.”
Er wordt gebruik gemaakt van een 70 MVA-aansluiting, waarvan Novar gegarandeerd 54 MVA mag gebruiken. “Plus de resterende 16 MVA, mits Avebe die op dat moment niet tijdelijk zelf nodig heeft”, legt Wannes uit. “Er wordt dan ook volcontinu door het zonnepark bijgestuurd om constant tot 100% benutting van de teruglevercapaciteit bij te regelen. Dat is dus eigenlijk een mini smart grid.”
Uitdagend traject
Het was een zeer uitdagend traject, herinnert Mark zich. “Financieel en juridisch. Bijvoorbeeld betreffende aansprakelijkheid en de transportovereenkomst. We hebben dat met elkaar goed moeten uitwerken.” Wannes: “Ja, dat was nog een stukje pionieren. Uiteindelijk creëer je zo doelmatiger en slimmer gebruik van de bestaande infrastructuur en de netcapaciteit. Bovendien kan je op deze manier nu al projecten realiseren die anders voorlopig niet aangesloten hadden kunnen worden op het reguliere net.”
Je kunt hiermee volgens Wannes ook voorkomen dat er een discussie ontstaat over het feit dat men capaciteit nodig heeft, maar het mogelijk voor een tijdje niet gebruikt. “In de markt zijn ze heel erg aan het zoeken hoe men dat kan beperken. Want als je het niet gebruikt, dan zou je het eigenlijk niet meer mogen aanhouden. Op deze manier voorkom je dat, want wij mogen die ruimte gebruiken van Avebe en tegelijkertijd houden zij die ruimte beschikbaar voor hun eigen fabriek.
Dit is dus winst voor beide partijen, want we hebben allebei hetzelfde doel voor ogen, namelijk verduurzamen.” Er was ook nog de uitdaging rond mogelijke beïnvloeding van de nabijgelegen LOFAR-radiotelescoop, vertelt Wannes. “We moesten allerlei additionele testen doen om aan te tonen dat ons zonnepark geen invloed zou hebben op het LOFAR-antennesysteem. Door technische hoogstandjes toe te passen is dat gelukt waardoor de interferentie van de Melkweg nu groter is op het systeem dan de interferentie van ons zonnepark op het systeem.”
Risicovergroting
Het is een zeer positief verhaal, maar er zijn ook risico’s aan verbonden, meldt Mark. “Voor Avebe zijn er bottom line natuurlijk wel verplichtingen bijgekomen, want in wezen – gechargeerd gezegd – zijn wij een soort ‘netbeheerder light’ geworden, terwijl wij eigenlijk aardappelzetmeel en -eiwit willen produceren en hiervoor stroom nodig hebben. Het is fijn dat je elkaar kunt helpen en kunt verduurzamen, maar het is voor eigenaren van zo’n GDS dus wel degelijk een stukje risicovergroting.
Toch gaat het hier om een uniek project, vinden beide partijen. Mark: “We gaan er samen voor, en als we iets tegenkomen dan lossen we het samen op. Er is onder meer veel aandacht besteed aan mogelijke risico’s. Bijvoorbeeld dat de fabrieken van Avebe niet zonder stoom en stroom mogen komen te zitten als er niet voldoende, of juist tijdelijk teveel zon is. Of dat er vanwege andere technische aspecten een negatief effect zou ontstaan op de bestaande netstabiliteit van het GDS-net door de directe koppeling met het zonnepark. Inmiddels is Novar al volop aan het produceren, en niemand heeft iets gemerkt.”
Novar en Avebe zijn beide zeer tevreden over de samenwerking. Er zijn zelfs nieuwe toekomstplannen in de maak. Mark: “Er is nu een optimale samenwerking qua land, elektriciteitsnet en garantie van oorsprong certificaten, maar wat we nu nog missen is een optimale samenwerking in de afname van de geproduceerde energie. Dat zie ik zelf nog als een verlengstuk van de verduurzaming in de komende jaren. Er kan dus nog heel veel meer.”